مدیریت زنجیره تامین: راز پشت پرده ی موفقیت کسب و کارها”

مدیریت زنجیره تامین یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر سازمان است که در آن فرآیندهای خرید، تولید، حمل و نقل، انبارداری، و توزیع به یکدیگر مرتبط هستند. هدف اصلی از مدیریت زنجیره تامین، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری است.

تاریخچه مدیریت زنجیره تامین

همان‌طور که حدس می‌زنید، پروسه تولید تا فروش، یک فرایند جدید در کسب و کار و بازار نیست. بنابراین تاریخچه مدیریت زنجیره تامین برمی‌گردد به روزی که اولین محصولات تولید شدند و به فروش رسیدند! اما با پیشرفت تکنولوژی و صنعتی‌سازی، ظهور رایانه‌ها و نرم افزارهای پیشرفته، مدیریت زنجیره تامین به مرور پیچیده‌تر و تخصصی‌تر شد. در حال حاضر SCM دیگر به سادگی گذشته نیست و نیازمند مجموعه‌ای از شبکه‌های مختلف است که شبانه‌روزی در دسترس باشند.

SCM از دیرباز همیشه در راستای افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها بوده‌ است؛ اما این روزها، علاوه بر این دو مهم، هدف بزرگ‌تری را دنبال می‌کند. در حال حاضر مشتری اولویت اول را در استراتژی مدیریت زنجیره تامین دارد. البته، بالا رفتن انتظارات مشتری نیز، پیشرفت سریع‌تر این سیستم را می‌طلبد. یکی از کارشناسان این حوزه می‌گوید: «مشتری در زنجیره تامین است که زاده می‌شود و در همین میدان نیز می‌میرد». منظور از این جمله، اهمیت مدیریت زنجیره تامین است که می‌تواند مشتری را تولید کند یا از کسب و کار براند.

اصطلاح زنجیره تامین

روزنامه ایندیپندنت در سال 1905 برمی‌گردد. با این حال، این زنجیره به شکل عملی از ابتدای تاریخ وجود داشته است. امپراطوری‌های باستانی از جمله امپراطوری رم همواره توسعه لجستیک و حمل‌ونقل کالا را جزء استراتژی‌های اصلی خود در نظر داشتند. با این حال، تا اوایل قرن هجدهم به دلیل عدم وجود حمل‌ونقل پیشرفته، زنجیره تامین بیشتر به شکل محلی و منطقه‌ای نمود پیدا می‌کرد.

از اواخر دهه 1920 پیدایش مفهوم تولید انبوه، پایه‌های اولیه تعریف زنجیره تامین را بنا نهاد. این موضوع ابتدا توسط شرکت فورد با موفقیت اجرا شد و به سایر کسب‌وکارها تسری پیدا کرد. از جمله اینکه شرکت‌های کشتی‌سازی و کانتینرسازی نیز به مرور روی به تولید انبوه آوردند و به ناچار زنجیره تامین را نیز مورد توجه قرار دادند.

بعد از آن پیدایش سیستم بارکد کالا در آمریکا و دریافت تاییده از انجمن‌های استاندارد، تحول دیگری در تعریف زنجیره تامین به وجود آورد. به مرور بارکد تبدیل به یک استاندارد بین‌المللی شد که در سراسر جهان از آن استفاده می‌کردند.

پیشرفت‌های تکنولوژی در دهه 1980 میلادی به بعد

مانند ظهور رایانه، اینترنت و نرم‌افزارهای متعدد نقش زیادی در تکامل ساختار زنجیره تامین ایفا کرد. به طوری که با ظهور نرم افزار ERP مفهوم زنجیره تامین بسیار بیشتر از گذشته تکامل یافت. چرا که سیستم ERP وظیفه یکپارچه‌سازی داده‌ها و اطلاعات را در طول فرایندها و زنجیره یک کسب‌وکار بر عهده داشت.

در نهایت می‌توان تاریخچه زنجیره تامین را به ظهور شبکه‌های اجتماعی، موضوعات مرتبط با کلان داده و تحلیل داده ارتباط داد.هم‌اکنون مدیریت زنجیره تامین مجبور به استفاده از فناوری برای پاسخ به نیازهای ذی‌نفعان شده است.

مقاله پیشنهادی ما به شما همراهان گرامی: مطالعه مقاله تکنیک های طلایی افزایش فروش

تعریف مدیریت تامین زنجیره ای

مدیریت زنجیره تامین یا scmرویکردی جامع به مدیریت منابع، اطلاعات و فرآیند های کسب و کار است که برای تامین مواد، تبدیل آن ها به محصولات نهایی و توزیع محصولات به مشتریان استفاده می شود.

همچنین، مدیریت زنجیره تامین به عنوان طراحی ،برنامه ریزی، اجرا،کنترل و نظارت بر فعالیت های زنجیره تامین با هدف ایجاد ارزش خالص،ایجاد زیر ساخت های رقابتی، اعمال نفوذ لجستیک در سراسر جهان، همگام سازی عرضه با تقاضا و اندازه گیری عملکرد در سطح جهانی تعریف شده است.

انواع زنجیره تامین

در حالت کلی، دو نوع زنجیر تامین حلقه بسته و زنجیره تامین حلقه باز وجود دارد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:

زنجیره تامین حلقه بسته (Closed-Loop Supply Chain = CLSC)

در این نوع از انواع زنجیره تامین، مواد و منابع به زنجیره تولید سازمان باز می‌گردند و دوباره مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کار، به‌جای دور انداختن زباله‌ها انجام می‌شود و هدف آن طراحی یک سیستم پایدار است که ضایعات را به حداقل یا نزدیک به صفر برساند. اغلب صنایع غذایی، فست‌فودها و تولید و پخش نوشیدنی‌ها از این دسته هستند.

زنجیره تامین حلقه باز (Opened-Loop Supply Chain = OLSC)

وقتی در یک سازمان، محصولات استفاده‌ شده به شرکت اصلی باز نمی‌گردد و توسط یک شرکت دیگر بازیافت می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد، زنجیره تامین آن را حلقه باز می‌نامیم.در چنین ساختاری، محصولاتی که به مواد خام تبدیل شده است، در تولید مواد دیگر به کار گرفته می‌شود.برای مثال کفش‌های فرسوده برند نایکی (Nike)، به‌عنوان الیاف استفاده می‌شوند.تفاوت زنجیره تامین حلقه باز و حلقه بسته، این است که محصولات استفاده‌ شده و بازیافتی، به شرکت اصلی باز می‌گردد یا در یک سازمان دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع زنجیره تامین

همان‌طور که احتمالا حدس می‌زنید، انواع مختلفی از مدیریت زنجیره تامین وجود دارد که هر کدام، مزایا و معایب خودشان را دارند و به‌تناسب نوع کسب و کار انتخاب می‌شوند. یک انتخاب اشتباه می‌تواند آسیب‌های غیرقابل جبرانی برای سازمان به دنبال داشته‌باشد.

مدیریت زنجیره تامین با جریان پیوسته (Continuous Flow)

یکی از سنتی‌ترین و قدیمی‌ترین انواع زنجیره تامین ، نوع جریان پیوسته است. این نوع برای صنایع و مشاغل باثبات بهترین انتخاب محسوب می‌شود؛ چون پایداری در آن ضرورت دارد. در این روش، سطح پایداری از تقاضا وجود دارد و کالاهای یکنواخت میان تولیدکننده، توزیع‌کننده و مشتری در جریان هستند.

مدیریت زنجیره تامین سریع (Fast Chain)

این نحوه مدیریت برای محصولاتی به کار می‌رود که چرخه عمر آن‌ها کوتاه است. برای بازدهی حداکثری و فروش مناسب این نوع از محصولات، نیاز به فعالیت‌ها و مهارت‌های خاصی است.

مدیریت زنجیره تامین کارآمد (Efficient Chain)

تامین کارآمد برای صنایع رقابتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و هدف آن به حداکثر رساندن کارایی و پیش‌بینی تولید مناسب است و برای این کار به مواد اولیه و ماشین‌آلات مناسب و کافی نیاز است. کوچک‌ترین ناکارآمدی در طول این زنجیره، اثرات قابل‌توجه و گاه غیرقابل بازگشتی بر سراسر شبکه تامین خواهد داشت. چالش‌های این نوع زنجیره؛ کمبود نیروی کار، کاهش مواد خام اولیه یا اختلال در روند تولید است که راه را برای رقبا باز می‌گذارد.

مدیریت زنجیره تامین چابک (Agile)

این روش به اقلام تخصصی اختصاص دارد که به مراقبت بیشتر در شبکه نیاز دارند. مدیریت زنجیره تامین چابک با هدف حمل و توزیع کالاهای تخصصی به کمک فناوری مورد نیاز بوده‌است. حمل و نقل در این شاخه از محصولات، هزینه بالاتری دارد و حد تعادلی در حجم محصولات باید رعایت شود تا از نظر اقتصادی صرف داشته باشد. این روش در مقابل روش پیوسته قرار می‌گیرد.

مدیریت زنجیره تامین سفارشی‌سازی شده (Custom-Configured)

مدیریت زنجیره تامین سفارشی سازی شده ، ترکیبی از مدل چابک و مدل پیوسته است و تنظیمات آن قابلیت تغییر و دستکاری دارد. در این حالت، محصول در یک یا چند مرحله از زنجیره، سفارشی‌سازی می‌شود.

مدیریت زنجیره تامین منعطف (Flexible)

یکی دیگر از انواع زنجیره تامین ، مدیریت زنجیره تامین منعطف است که در آن امکان مدیریت تقاضا در شرایط بی‌ثبات وجود دارد. به کمک مدیریت منعطف، تقاضا را می‌توان در فصل‌های اوج فروش مدیریت کرد و سپس با کاهش تقاضا در ادامه سازگار شد. برای اجرای بهینه این روش به نرم افزار تدارکات و لجستیک نیاز است.

بخش‌های اصلی زنجیره تامین

1. تامین کنندگان: این بخش شامل فرآیند خرید مواد اولیه و خدمات از تامین کنندگان است.
2. تولید: در این بخش، مواد اولیه تبدیل به محصولات نهایی می‌شوند.
3. انبارداری: محصولات نهایی در انبار ذخیره می‌شوند تا برای فروش آماده باشند.
4. توزیع: محصولات از انبار به مشتریان تحویل داده می‌شوند.

راهبردهای مدیریت زنجیره تامین

• بهینه‌سازی هزینه‌ها: این راهبرد شامل کاهش هزینه‌های تولید و حمل و نقل است.
• افزایش کیفیت: این راهبرد شامل بهبود کیفیت محصولات و خدمات است.
• افزایش سرعت تحویل: این راهبرد شامل کاهش زمان تحویل محصولات به مشتریان است.

چالش‌های مدیریت زنجیره تامین

• تغییرات ناگهانی در تقاضا: این چالش می‌تواند باعث ایجاد فشار بر روی زنجیره تامین شود.
• تغییرات قیمت مواد اولیه: این چالش می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های تولید شود.
• مشکلات حمل و نقل: این چالش می‌تواند باعث تاخیر در تحویل محصولات به مشتریان شود.

مدیریت زنجیره تامین چه اطلاعاتی را در اختیار کسب و کار قرار می‌دهد؟

در گذشته استفاده از مدیریت زنجیره تامین یک انتخاب دوره‌ای بود و در آینده، این عمل یک ضرورت دائمی به شمار می‌رود. SCM در آینده عمدتا بین برنامه‌ریزی و اجرا تعادل برقرار خواهد کرد و لازمه عملکرد مناسب آن، سرعت و دقت بالا خواهد بود. دیر یا زود کسب و کار شما به این استراتژی و نرم افزار نیاز پیدا می‌کند؛ با اقدام به‌موقع می‌توانید از رقبای خود پیشی بگیرید.

SCM سه ابزار اصلی در اختیار کسب و کارها قرار می‌دهد که در سه حوزه به توسعه کسب و کار کمک می‌کنند:

حوزه اول: شناسایی مشکلات احتمالی

اولین حوزه مربوط به فراهم کردن اطلاعات لازم برای شناسایی مشکلات احتمالی قبل از وقوع است. برای مثال، مدیریت زنجیره تامین موفق ، کالاهایی که دائما مرجوع می‌شوند را شناسایی و پیش از آن‌که مشتری امید و اعتماد خود را از دست بدهد، نسبت به اصلاح یا جمع‌آوری آن‌ها اقدام می‌کند.

حوزه دوم: قیمت‌گذاری متعادل و پویا

دومین حوزه مربوط به قیمت‌گذاری است. همه محصولات در تمام طول سال فروش ثابت و اقبال یکسانی ندارند. مدیریت زنجیره تامین به تشخیص و بررسی شرایط موثر بر قیمت محصولات و به‌روزرسانی و متعادل‌سازی آن‌ها کمک می‌کند. البته قیمت‌گذاری پویا برای همه کسب و کارها، ریسک‌ها و مشکلات مشترکی ندارد و از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت است.

حوزه سوم: تحلیل بازار

SCM ابزارهای تحلیل فروش و تقاضا را در اختیار کسب و کار قرار می‌دهد. اطلاعاتی درباره پیش‌بینی فروش، پیش‌بینی سفارش و چگونگی برنامه‌ریزی تحویل که به برنامه‌ریزی مناسب و افزایش طول عمر مشتری کمک می‌کند.

جان کلام

اطلاعاتی را در اختیار کسب و کار قرار می‌دهد؟ در گذشته استفاده از مدیریت زنجیره تامین یک انتخاب دوره‌ای بود و در آینده، این عمل یک ضرورت دائمی به شمار می‌رود. SCM در آینده عمدتا بین برنامه‌ریزی و اجرا تعادل برقرار خواهد کرد و لازمه عملکرد مناسب آن، سرعت و دقت بالا خواهد بود.

دیر یا زود کسب و کار شما به این استراتژی و نرم افزار نیاز پیدا می‌کند؛ با اقدام به‌موقع می‌توانید از رقبای خود پیشی بگیرید. SCM سه ابزار اصلی در اختیار کسب و کارها قرار می‌دهد که در سه حوزه به توسعه کسب و کار کمک می‌کنند: حوزه اول: شناسایی مشکلات احتمالی اولین حوزه مربوط به فراهم کردن اطلاعات لازم برای شناسایی مشکلات احتمالی قبل از وقوع است. برای مثال، مدیریت زنجیره تامین موفق ، کالاهایی که دائما مرجوع می‌شوند را شناسایی و پیش از آن‌که مشتری امید و اعتماد خود را از دست بدهد، نسبت به اصلاح یا جمع‌آوری آن‌ها اقدام می‌کند.

نتیجه‌گیری

مدیریت زنجیره تامین یک فرآیند پیچیده است. که نیاز به توجه دقیق به جزئیات دارد. با استفاده از راهبردهای مناسب، می‌توان چالش‌های موجود را مدیریت کرد و به بهره‌وری بیشتری دست یافت. در نهایت، موفقیت در مدیریت زنجیره تامین به معنای رشد و پیشرفت سازمان است.

مهشاد لازمی